Thực hiện mục tiêu giảm thiểu tình trạng đô-la hóa nền kinh tế của Chính phủ, trong thời gian qua NHNN Việt Nam đã triển khai nhiều giải pháp quan trọng, như kiểm soát được lạm phát ở mức thấp, tạo lòng tin cho dân chúng vào VND… Đi kèm với đó là tăng sức hấp dẫn của VND bằng cách tạo sự chênh lệch lợi tức cho người dân từ việc gửi VND nhiều hơn so với gửi tiết kiệm ngoại tệ trong hệ thống NH, thông qua chính sách lãi suất 0% đối với USD, nhằm giữ ổn định tỷ giá, nâng cao sức khỏe và tăng năng lực cạnh tranh của các NHTM.
Các giải pháp đồng bộ này thực tế đã mang lại hiệu quả như mong muốn, tình trạng đô-la hóa giảm rõ nét, tỷ lệ tiền gửi ngoại tệ trên tổng phương tiện thanh toán giảm mạnh từ 19,3% đầu năm 2011 xuống 9,19% cuối năm 2016. Theo đó, NHNN đã mua được một lượng ngoại tệ lớn bổ sung cho dự trữ quốc gia và từng bước ổn định thị trường vàng.
Tuy nhiên, gần đây việc Hiệp hội Quốc gia chuyên viên địa ốc Hoa Kỳ (NAR) vừa đưa ra con số hơn 3 tỷ USD người Việt mua bất động sản ở Mỹ đang khiến dư luận xã hội quan tâm và một số quan điểm cho rằng, chính sách lãi suất ngoại tệ 0% gây ra tình trạng ngoại tệ chảy ra nước ngoài, nên cần phải huy động ngoại tệ và vàng.
Xét bản chất lãi suất không phải là vấn đề làm cho luồng ngoại tệ của Việt Nam chảy ra nước ngoài, bởi chêch lệch lãi suất là không lớn và không phải yếu tố chính của vấn đề. Hơn nữa khi lựa chọn đầu tư mua nhà thì cần được xem xét dưới nhiều góc độ, trong đó môi trường đầu tư, độ an toàn của khoản đầu tư mới là quan trọng.
Người viết bài này đồng tình với quan điểm của GS. TSKH. Võ Đại Lược và TS. Lưu Bích Hồ, rằng: để huy động được nguồn ngoại tệ, vàng trong dân đưa vào đầu tư phát triển, vấn đề không phải là giải pháp hệ thống NH thực hiện việc huy động mà điều quan trọng nhất hiện nay là làm sao tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi, người dân khi đó sẽ bỏ tiền ra tự kinh doanh.
Thực tế hiện nay mức tăng trưởng kinh tế không được cao như trước đây, môi trường đầu tư kinh doanh còn nhiều bất cập, gần 60% DN làm ăn không có lãi – theo số liệu điều tra của VCCI. Khi khu vực DN còn nhiều khó khăn như vậy thì việc sử dụng vốn từ huy động vàng, USD làm sao cho có hiệu quả. Khi môi trường kinh doanh thuận lợi, an toàn không những thu hút được nguồn vàng, ngoại tệ trong nước mà còn thu hút được nguồn ngoại tệ từ các Việt Kiều và nhà đầu tư nước ngoài.
Nếu bây giờ bỏ chính sách lãi suất 0%, nguy cơ sẽ phá vỡ tính đồng bộ của các giải pháp chống đô-la hóa. Tuy nhiên để đảm bảo tính đồng bộ cao hơn cho những giải pháp chống đô-la hóa thì NHNN cần đẩy mạnh triển khai giải pháp, hạn chế và tiến tới chấm dứt việc cho vay vốn bằng ngoại tệ, chuyển hẳn sang quan hệ mua – bán ngoại tệ cho DN đáp ứng nhu cầu nhập khẩu. Điều này sẽ tạo sự cân đối giữa nguồn và sử dụng nguồn ngoại tệ của các NHTM.
Thực tế nguồn ngoại tệ huy động của các NHTM gần đây cũng đang có xu hướng giảm, trong khi cho vay ngoại tệ tăng nhanh. Do vậy, nếu không tính toán hợp lý, khi áp lực trả nợ vốn vay của các DN đến kỳ đáo hạn, nhu cầu ngoại tệ tăng cao sẽ tạo áp lực lên tỷ giá trong tương lai.