Bộ Tài chính vừa công bố dự thảo Nghị định về hoá đơn (sửa đổi), thay thế cho Nghị định số 51/2010/NĐ-CP (NĐ 51) ngày 14/5/2010 và Nghị định số 04/2014/NĐ-CP (NĐ 04) ngày 17/1/2014 của Chính phủ, dự kiến sẽ có hiệu lực thi hành từ 1/1/2018.
Hóa đơn điện tử: giảm chi phí, chống gian lận
Để có căn cứ xây dựng dự thảo Nghị định sửa đổi, Bộ Tài chính đã tiến hành tổng kết đánh giá thực tiễn tình hình thực hiện NĐ 51 của Chính phủ quy định về hóa đơn bán hàng hóa, dịch vụ và các văn bản sửa đổi, bổ sung, hướng dẫn thực hiện NĐ 51 cho đến nay.
Theo đó, sau gần 7 năm thực hiện NĐ 51 về hoá đơn và các văn bản hướng dẫn, đã chuyển đổi phương thức phát hành, quản lý hóa đơn của doanh nghiệp (DN) từ cơ chế “mua hóa đơn của cơ quan thuế” sang cơ chế “DN tự đặt in, tự in hóa đơn” để sử dụng và chuyển đổi phương thức quản lý hóa đơn (giấy) của cơ quan thuế bằng việc phân quyền cho Cục Thuế các địa phương được đặt in hóa đơn bán cho các tổ chức, cá nhân không phải là DN nhưng có hoạt động kinh doanh.
Quy định tại NĐ 51 đã tạo ra sự đổi mới trong việc trao quyền tự chủ về hóa đơn cho các DN, góp phần cải cách thủ tục hành chính, nâng cao trách nhiệm của cơ quan thuế địa phương trong công tác quản lý hóa đơn.
Đồng thời, việc bổ sung hình thức hóa đơn điện tử như quy định tại NĐ 51 đã có ý nghĩa quan trọng tạo cơ sở pháp lý để các DN hiện đại hóa công tác quản trị DN phù hợp với sự phát triển của xã hội hiện đại. Hạn chế được một phần tình trạng hộ kinh doanh, DN đặt in, tự in hóa đơn để xuất hóa đơn khống, mua bán lòng vòng, sử dụng bất hợp pháp, gây thất thu ngân sách nhà nước, gian lận thương mại, ảnh hưởng đến nền kinh tế.
NĐ 51 cũng góp phần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hóa đơn, đem lại nhiều lợi ích cho DN. Hiện nay trên phạm vi cả nước đã có 656 DN thực hiện hoá đơn điện tử với số lượng hóa đơn điện tử đã sử dụng khoảng 277,98 triệu hoá đơn/năm 2016. Cơ bản các tỉnh, thành trên cả nước đều đã có DN sử dụng hóa đơn điện tử, tuy nhiên tập trung chủ yếu ở hai thành phố lớn là Hà Nội và Hồ Chí Minh và là các DN lớn hoạt động trong lĩnh vực thương mại, dịch vụ, có hạ tầng công nghệ thông tin phát triển (như EVN, VNPT, Viettel, VNA, Công ty Vận tải đường sắt Sài Gòn Hà Nội...).
Việc áp dụng hóa đơn điện tử tại các DN nêu trên được đánh giá là mang lại kết quả tốt, được khách hàng chấp thuận, mang lại hiệu quả thiết thực về thời gian và tiết kiệm chi phí cho DN; qua đó nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh, chất lượng dịch vụ và tăng khả năng cạnh tranh của DN. Sử dụng hóa đơn điện tử cũng giúp khách hàng thuận tiện trọng thanh toán, tránh rủi ro mất hóa đơn và tiết kiệm được chi phí do không phải in ra giấy.
Bộ Tài chính đề xuất Chính phủ quy định hiệu lực thi hành của dự thảo Nghị định kể từ ngày 1/1/2018 và thay thế NĐ 51, NĐ 04. Đồng thời đề xuất Chính phủ cho phép quy định Bộ Tài chính có giải pháp hỗ trợ DN sử dụng hóa đơn in từ hệ thống máy tính chuyển sang sử dụng hóa đơn điện tử của DN/hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế theo quy định tại Nghị định này từ ngày 01/01/2018.
Những hóa đơn do tổ chức đã đặt in trước ngày 01/01/2018 thì được tiếp tục sử dụng trong năm 2018, và giao Bộ Tài chính có giải pháp hỗ trợ DN chuyển sang sử dụng hóa đơn điện tử có mã xác thực của cơ quan thuế.
Cùng với đó, việc thí điểm sử dụng hóa đơn điện tử có mã xác thực của cơ quan thuế theo Quyết định số 1209/QĐ-BTC vừa góp phần giảm thời gian, chi phí về hoá đơn cho DN, vừa góp phần hạn chế các hành vi gian lận về hoá đơn. Hiện tại, hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế đã được thí điểm triển khai trên địa bàn TP Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, với 315 DN đăng ký phát hành. Trong đó, Hà Nội có 201 DN; TP Hồ Chí Minh có 114 DN, tính đến hết ngày 02/12/2016, tổng số hóa đơn đã phát hành và được xác thực là 2.449.548 hóa đơn, tổng tiền doanh thu đã xác thực là 18.934 tỷ đồng và tổng số thuế đã xác thực là 880,8 tỷ đồng.
Bên cạnh những kết quả đạt được, NĐ 51 về hoá đơn đã bộc lộ những hạn chế, bất cập. Đáng chú ý trong số đó là quy định về in, phát hành, sử dụng hóa đơn của NĐ 51 áp dụng đối với hóa đơn giấy đã không còn phù hợp với bối cảnh triển khai thủ tục hành chính điện tử theo Nghị quyết số 36a/NQ-CP và Chỉ thị số 26/CT-TTg, với nội dung cơ bản thực hiện hoá đơn, chứng từ điện tử trong năm 2018 đối với toàn nền kinh tế.
NĐ 51 chưa tạo điều kiện pháp lý đầy đủ cho việc triển khai rộng rãi, phổ biến áp dụng hoá đơn điện tử trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử, cách mạng công nghiệp lần thứ 4. Với việc sử dụng hoá đơn giấy phổ biến nên một số đối tượng lợi dụng sự thông thoáng của Luật DN trong thủ tục thành lập DN để thành lập nhiều DN, hoặc mua lại DN, thực tế không kinh doanh nhưng được sử dụng hóa đơn, xuất hóa đơn khống, sử dụng hóa đơn lòng vòng để khấu trừ, hoàn khống thuế giá trị gia tăng hoặc rút tiền thanh toán từ ngân sách nhà nước, hoặc không kê khai nộp thuế để trốn thuế...
Mở rộng hóa đơn điện tử, hạn chế đặt in, tự in hóa đơn
Theo đó, Nghị định về hoá đơn (sửa đổi) sẽ quy định chính về hoá đơn điện tử trên cơ sở kế thừa những quy định chung về hóa đơn đã được quy định tại NĐ 51, 04 và pháp quy hóa một số nội dung đã được hướng dẫn tại Thông tư số 39/2014/TT-BTC, Thông tư số 32/2011/TT-BTC và Quyết định số 1209/QĐ-BTC của Bộ Tài chính.
Trên cơ sở các khái niệm tại Nghị định 51, 04 và nội dung áp dụng hóa đơn điện tử, dự thảo Nghị định quy định tách biệt giữa Hóa đơn giấy theo hình thức đặt in, tự in và Hóa đơn điện tử. Đồng thời, bổ sung quy định hành vi sử dụng bất hợp pháp hóa đơn là hành vi sử dụng hóa đơn đã được cơ quan thuế thông báo hết giá trị sử dụng đối với các hóa đơn chưa lập của cơ sở kinh doanh bỏ địa chỉ kinh doanh; hóa đơn theo thông báo của cơ quan thuế không có giá trị sử dụng trong trường hợp cơ quan thuế áp dụng biện pháp cưỡng chế nợ thuế.
Về loại, hình thức và nội dung hóa đơn, Bộ Tài chính đề xuất Chính phủ cho quy định như tại Nghị định 51, 04 nhưng có chi tiết hơn do đưa một số nội dung đã được hướng dẫn tại Thông tư của Bộ Tài chính lên Nghị định.
Trong đó, nhằm đáp ứng yêu cầu của Chỉ thị số 26/CT-TTg là cơ bản thực hiện hoá đơn, chứng từ điện tử trong năm 2018, Bộ Tài chính đề xuất dự kiến mở rộng đối tượng áp dụng Hóa đơn điện tử của DN (nhóm 4) và đối tượng áp dụng Hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế (nhóm 5).
Đồng thời, để phát triển mở rộng việc sử dụng hóa đơn điện tử thì cần hạn chế các đối tượng đặt in, tự in hóa đơn, theo đó tại dự thảo Nghị định quy định, từ năm 2018 các DN, tổ chức không thực hiện đặt in hóa đơn, cơ quan thuế thực hiện đặt in hóa đơn để bán cho các DN mới thành lập, hộ, cá nhân kinh doanh. Việc bán hóa đơn cho DN mới thành lập thực hiện trong thời gian 6 tháng và trong thời gian này cơ quan thuế sẽ hỗ trợ, hướng dẫn DN để chuyển sang áp dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế. Đối với một số trường hợp không có nhu cầu mua hóa đơn quyển mà sử dụng ít thì đề xuất cơ quan thuế sẽ cấp lẻ hóa đơn do cơ quan thuế tự in để sử dụng.
Riêng đối với các hàng hóa, dịch vụ đặc thù sử dụng tem, vé, thẻ là hóa đơn đặc thù có ghi mệnh giá thì các DN, tổ chức vẫn thực hiện đặt in tem, vé, thẻ để sử dụng như hiện hành. Giao Bộ Tài chính hướng dẫn những trường hợp đặc thù phải sử dụng hóa đơn đặt in.
Những hóa đơn do tổ chức đã đặt in trước ngày 01/01/2018 thì được tiếp tục sử dụng trong năm 2018 và giao Bộ Tài chính có giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp chuyển sang sử dụng hóa đơn điện tử của DN hoặc hóa đơn điện tử có mã xác thực của cơ quan thuế.
Các tổ chức, DN kinh doanh trong các lĩnh vực siêu thị, trung tâm thương mại sử dụng hóa đơn tự in trực tiếp từ máy tính tiền và định kỳ chuyển dữ liệu cho cơ quan thuế./.